‘Baltacı Mehmet Paşa’
Tarihte 1711 yılında yapılan Osmanlı-Rus Savaşı, diğer adıyla Prut Savaşı başkomutanı olarak bilinen Baltacı Mehmet Paşa, bizlere pek de iyi tanıtılmadı.
Bizler, Emin Oktay’ın penceresinden baktık tarihe. Onun iyi dediklerini başımıza tac ettik; kötü dediklerine de sövecek hâle geldik. Sonra baktık ki hakikat, hiç de öyle değilmiş.
Emin Oktay, Prut Savaşı’nı anlatırken Katerina’nın Baltacı Mehmet Paşa’yı çadırında ziyaretini hikaye ediyordu. Katerina’nın dillere destan güzelliğine atıfta bulunuyordu. Baltacı Mehmet Paşa’nın Katerina’ya ve gözyaşlarına dayanamadığına işaret ediyordu. Baltacı’nın zaafından, paraya düşkün maiyetinin açgözlülüğünden söz ederek, Ruslarla barış yapmak suretiyle tarihi bir fırsatı elden kaçırdığını söylüyordu.
Ortaokul ve lisede öğrencilere verilen bu tarih bilgisi sonucu Osmancık doğumlu hemşehrimiz Baltacı Mehmet Paşa’nın yanlış tanıtılmasından herkesten fazla Osmancıklılar ızdırap duyuyorlardı. İşin hakikatini öğrenmek için Osmancık Belediyesi 9-10 Eylül 2006 tarihinde ‘Baltacı Mehmet Paşa’ başlıklı bir sempozyum düzenledi. Burada sunulan tebliğler, aynı ad altında kitaplaştırıldı. O kitabın sunuşunda Osmancık Belediye Başkanı Emin Serdar Kurşun, Baltacı Mehmet Paşa’nın saraydaki siyasi çekişmelere kurban edilmesine rağmen yüzyıllar sonra modern tarihçilik magazin dedikodularına alet edilmesinden şikayetçidir: “(Baltacı Mehmet Paşa) Rus Çariçesi Katerina ile aşk yaşadığı ve bu yüzden Prut Savaşı’ndan sonra iyi bir antlaşma imzaladığı, hatta bu yüzden Rus ordusunu orada yok etmediği iftiralarına maruz kalmıştır. Halen Baltacı’nın ismi, en ciddi çevrelerde bile Katerina ile birlikte anılmaktadır.”
Sempozyum tebliğlerini derleyen Prof. Dr. Kemal Çiçek, “Baltacı Mehmet Paşa ve Prut Savaşı” başlıklı bir bildiri sunmuştur. Sayın Çiçek, Rusların eline geçmiş olan Azak Kalesi’ni geri almak ve onların ilerlemelerini durdurmak gibi amaçlarla hareket eden Osmanlı Ordusu’nun Rus Çarı Petro’yu Prut nehri kenarında kuşatmasıyla başlayan savaşta Ruslar’ın düşmüş olduğu çaresizliği anlatıyor ve barış yapmak için büyük çaba harcadıklarını söylüyor.
Müzakereler sonunda yapılan barış anlaşmasına bakıldığı zaman Osmanlı İmparatorluğu’nun savaş sebebi olan bütün isteklerini kabul ettirdiğini vurguluyor. Bu zafer, 1699 sonrası Osmanlı Ordusu’nun ilk büyük seferi ve daha önemlisi zaferidir, diyor.
Kemal Çiçek, Baltacı-Katerina konusuna değinirken de bunun o dönemde hiç konuşulmadığını, Katerina’nın Baltacı’nın çadırına geldiği ve onunla aşk yaşadığı ve bu yüzden barışa razı olduğu iddiasının 20. yüzyılda ortaya atıldığını vurguluyor. Bu iddianın 1912 yılında bir çobanın diliyle Prut Savaşı’nı tasvir eden Börries Freiherr vou Münchhauseu tarafından yazılan bir efsanevi şarkıya dayandığını ifşa ediyor.
Dr. Zübeyde Güneş Yağcı, “Çorum’dan bir veziriazam” başlıklı tebliğinde ise barış müzakereleri sırasında Katerina’nın Baltacı’nın çadırına hiç yaklaşmamış olduğu, Katerina ile görüştüğü iddiasının tamamen asılsız bir dedikodudan ibaret olduğu sonucuna varıyor. Zaten III. Ahmet de Baltacı’ya çok güveniyordu, Ruslar’dan rüşvet aldığı iddialarına da, Katerina ile görüştüğü dedikodularına da hiç bir zaman itibar etmediğine işaret ediyor. Aslında Baltacı’nın vefatından sonra terekesinin, bıraktığı mirasın kaydı yapıldığında yüklü bir servetinin olmadığını kabul eden Akdes Nimet Kurat da rüşvet aldığı iddiasını kabul etmiyor.
Bütün bunlara rağmen 1711 yılındaki Osmanlı-Rus Harbi, yani Prut Savaşı ve sonunda imzalanan anlaşma, asırlardır tartışılmaktadır. Bu anlaşmanın aleyhinde bulunanların galebesi, Baltacı Mehmet Paşa’nın sadaretinin de sonunu getirmiştir. Önce Midilli’ye, oradan da Limni adasına sürgün edilmiş ve elli yaşını aşkınken 1712 yılı Eylül ayında vefat etmiştir.
Baltacı Mehmet Paşa, doğduğu ve yetiştiği ilçeye hizmet etmiş olmak için Osmancık’a dört adet çeşme yaptırmıştır.
